Financieel uitbuiten: ‘Het recht moet zegevieren’

1045
Marjolijn Haasbroek (links) en Fenny Tjeenk Willink. "We willen dat er meer openheid komt over het onderwerp veilig financieel ouder worden en dat mensen weten dat ze om hulp kunnen en mogen vragen."

Financieel uitbuiten komt jaarlijks duizenden keren voor en om zulke situaties beter te kunnen signaleren, zijn er in 2015 Lokale Allianties Veilig Financieel Ouder Worden opgezet. Marjolijn Haasbroek en Fenny Tjeenk Willink zijn betrokken bij de Lokale Alliantie gemeente Epe en vragen om aandacht voor dit onderwerp.

“De man had een 25-jaar jongere vriendin. Zij had hem verlaten, maar toen ze hoorde dat de man Alzheimer had, kwam ze bij hem terug. Familie zei: ‘Je mag bij hem wonen en voor hem zorgen, zolang je hem maar niet in een verpleeghuis laat opnemen, want dat wil hij niet!’ Vervolgens heeft de vrouw hem geïsoleerd van de buitenwereld en is met hem getrouwd. Bij de notaris hebben zij beiden een testament laten opstellen. Daarin stond: wanneer de man eerder overlijdt dan de vrouw krijgt de vrouw al zijn geld, als de vrouw eerder overlijdt krijgt hij geen geld van haar.” 

Lokale Alliantie
“Ik werd in 2015 door Oscar Balkenende, een van de aanjagers, benaderd over de Lokale Alliantie. Het onderwerp sprak me direct aan.” Fenny heeft sinds 2005 een eigen bewindvoerderskantoor, waar ze met financiële zorg te maken heeft. “Eerst twijfelde ik; kon ik dit wel? Maar omdat ik het onderwerp zo belangrijk vind, wilde ik het wel proberen en ben ik er gewoon voor gegaan. Ik vind het namelijk zo gek dat niemand zoiets in de gaten heeft. Met zo’n Lokale Alliantie proberen we financieel misbruik te voorkomen of zo snel mogelijk te stoppen. Mijn motivatie om mij hiervoor in te zetten, is eigenlijk een doorgeschoten rechtvaardigheidsgevoel.” De Lokale Alliantie is een samenwerking van beroepskrachten en vrijwilligers, zoals de bank, notaris, politie, welzijnsorganisaties, wijkverpleging, POH’s, de huisarts, Veilig Thuis, advocaten en zelfs cateraars. “Oudere mensen bestellen vaak bij cateraars dus die hebben direct contact met de cliënt.”

Het is alsof ze ruiken wanneer iemand kwetsbaar is

‘We maken ze zelf’
Marjolijn was werkzaam bij Alzheimer Nederland toen de Wet Mentorschap in 1995 ingevoerd werd. “Deze wet was vooral van belang voor mensen met dementie. Destijds werden er veel studiedagen georganiseerd, waar dr. Kees Blankman sprak. Van hem heb ik veel geleerd.” Marjolijn wist veel over het gedrag van mensen met dementie, maar niet over het juridische aspect. “Dan belde ik Kees en dan gaf hij me advies. Toen werd ik heel enthousiast over dit onderwerp.” Daarna begon ze lezingen te geven in Alzheimer Cafés. “Op een gegeven moment werd ik door iemand gebeld met de vraag of ik een mentor voor een moeder met dementie had. In die tijd waren er nog weinig mentoren, maar ik ging op zoek.” De mentor die ze vond, bleek niet te kunnen omgaan met mensen met dementie. “Hij kwam langs, vroeg aan de hoofdzuster hoe het met de patiënt ging en verdween weer, in plaats van met de persoon zelf te praten. Vervolgens kreeg de mentor wel geld voor dat werk. Zo moest het niet. Toen dacht ik aan iets wat mijn vader vroeger had gezegd. ‘Krijgen we nog kleinkinderen? Nee? Dan maken we ze zelf’, zei hij dan tegen mijn moeder. Die uitspraak, ‘we maken ze zelf’, heb ik onthouden en daarom heb ik zelf een opleiding opgezet waar mensen tot mentor werden opgeleid.”

Korte lijnen
Marjolijn: “Op 26 januari 2006 mocht ik meewerken aan een aflevering van Zembla, ik vind het een heel interessant en belangrijk onderwerp.” Haar kennis kwam van pas in een voor velen alledaagse situatie. “Ik was bij een postkantoor en er stond een oudere vrouw verderop. Door haar houding voelde ik dat er iets niet klopte. Ik ben blijven staan luisteren en buiten heb ik haar wat dingen gevraagd. Het bleek dat haar zoon het beheer van haar zaken naar zich toe had getrokken en daardoor verliep het daarbinnen verkeerd. Toen heb ik haar meegenomen naar een maatschappelijk werker.”

Mensen kunnen anoniem bellen wanneer ze zich zorgen maken om iemand en vervolgens kunnen wij lijntjes uitzetten.”

Fenny: “Ik zag de mogelijkheden voor de Lokale Alliantie direct. Mensen kunnen anoniem bellen wanneer ze zich zorgen maken om iemand en vervolgens kunnen wij lijntjes uitzetten naar bijvoorbeeld de huisarts. Je kent iedereen en dat is heel fijn. Je weet namelijk wat je aan elkaar hebt.” Ze vertelt dat mensen soms dingen aannemen die niet kloppen. “Dan denken ze dat je je geld terugkrijgt als je aangifte doet, maar dat is niet zo. Daar gaat nog een heel proces aan vooraf.”

Taboe
“Met geld omgaan, vraagt een bepaalde houding. Niet iedereen is daar even handig mee”, aldus Marjolijn. “Daarnaast is het soms ook onwetendheid”, voegt Fenny eraan toe. De huidige omstandigheden, namelijk de coronamaatregelen, maar ook digitalisering, maken het niet makkelijker voor kwetsbare ouderen. Fenny: “Mensen zitten nu veel thuis en missen hun sociale contacten. Digitalisering maakt ook nog kwetsbaarder, denk aan phishing. We willen ervoor zorgen dat mensen daar alert op zijn.”

Onderling bespreken de organisaties ook signalen. “Als iemand een vermoeden heeft, overleggen we dat met elkaar”, zegt Fenny. Mensen komen er volgens de twee niet vaak zelf mee. “Ik denk dat dat echt iets Veluws is, dat je het binnenshuis moet houden”, vertelt Marjolijn.

Verontwaardiging
Wanneer ze praten over dit onderwerp hoor je een lichte frustratie in hun stem. “Ik bijt me er echt in vast. Dan denk ik: ‘het kan toch niet waar zijn?!’ Hoe gaan we met mensen om?” zegt Fenny verontwaardigd. Marjolijn knikt instemmend. “Ik maak me er echt boos om. Mensen denken: ‘als ik de kans heb om m’n slag te slaan, moet ik het maar doen’”. Fenny vult aan: “Het is alsof ze het ruiken wanneer iemand kwetsbaar is.”

Maar, “dit werk geeft mij ook energie”, zegt Fenny. “We werken met een kleine groep mensen en hebben korte lijnen.” Marjolijn is het hiermee eens. “Het is fijn dat het lokaal is. Je kent de mensen en doet het echt samen. Je kunt sneller ingrijpen.” Toch zit er volgens Fenny ook een nare bijsmaak aan haar werk bij de Lokale Alliantie. “Wat mij raakt, is dat je gedane zaken niet meer kunt terugdraaien: het kwaad is al geschied. De hele levenssituatie van zo’n persoon is al veranderd. Je kunt er wel voor zorgen dat iemand veilig is, maar er is daarvoor al zoveel gebeurd. Bovendien komt de dader er vaak gewoon mee weg. Ze kunnen zo weer verder met waar ze mee bezig waren en voor het slachtoffer is dat een ander verhaal.”

Het doel van Marjolijn en Fenny is dan ook om mensen alert te maken op financieel misbruik. Marjolijn: “Ga met de familie om tafel wanneer iemand dementie heeft en dingen geregeld moeten worden. Overleg met elkaar over hoe je het allemaal gaat doen. Bespreek het met elkaar!” Dat laatste is volgens de twee dan ook het belangrijkste. “We willen dat er meer openheid komt over het onderwerp en dat mensen weten dat ze om hulp kunnen en mogen vragen. Het recht moet zegevieren!”

 Nadere informatie?
Nadere informatie? Neem contact op met de Lokale Alliantie via https://financieelveiligouderworden.com/steunpunt-epe.
Ook zijn er meerdere informatieve bronnen over dit onderwerp beschikbaar, zoals www.movisie.nl/publicatie/ouderenmishandeling-wat-kan-ik-vrijwilliger-doen of vul de checklist in van het ministerie van Volksgezondheid, te vinden via www.aanpak-oudermishandeling.nl/doc/Checklist-ouder-voorkomen-van-financiele-uitbuiting.pdf

Tekst en foto’s: Marlijne Stok